Tarihi müzeye Saraylara layık restorasyon

300 milyon lira bütçeli restorasyonla adeta yeniden inşa edilen Topkapı Saray’nın hiç girilmeyen bölümleri, gizli geçitleri Hürriyet için açıldı. Eski müze müdürünün lojmanına taşınırken görüntülenen 3. Selim’in tahtı Harem’deki Ömer Hünkâr Sofası’nda yerine konuldu.

Topkapı Sarayı, 300 milyon lira harcanarak baştan aşağı yenileniyor. Restorasyon sırasında Eski Müze Müdürü Yusuf Benli tarafından 2011 yılında lojmana taşınırken görüntülenen 3. Selim tahtı da restore edilerek hünkâr sofasındaki yerine konmuş.

Fatih Köşkü’nde ortaya çıkan çatlaklar, saray bahçesinde oluşan çökmeler Topkapı Sarayı’nda kapsamlı bir restorasyon ihtiyacını beraberinde getirmesiyle saray tarihinde hiç görmediği bir restorasyon hamlesi yaşıyor.

Toplam 300 milyon lira bütçeli restorasyonla saray adeta yeniden inşa ediliyor. Eskiden makyaj tabir edilen basit onarımlarla geçiştirilen sarayda şimdi bilimsel restutite ve restorasyon projeleri uygulanıyor. İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürü Coşkun Yılmaz ve Topkapı Sarayı Müze Başkanı Mustafa Küçükaşçı ile birlikte devam eden restorasyonları yerinde inceledik. Topkapı Sarayı’nın daha önce depo olarak kullanıldığı için hiç girilmeyen bölümlerine girdik. Harem’in gizli kapıları, ilginç hikâyelerini Müze Başkanı’nın ağzından dinledik. Padişahın eğlencelerini düzenlediği hünkâr sofasında ayrıca duvarda ayna şeklindeki gizli kapıyı görüntüledik.

DENETİMSİZ TEK BİR TAŞ BİLE ATILMIYOR

Saray’ın hemen her yerinde hummalı bir çalışma görmek mümkün. Topkapı Sarayı sur-u sultani surları, haremde 15 ayrı bölüm, Eski Askeri Bölgenin Çevre Düzenleme ve Alandaki Yapılar, Küçük Oda ve Kilerli Koğuşu, III. Ahmed Kütüphanesi Hazine Bölümü Restorasyonu ve Teşhir Tanzimi, Seferli Koğuşu, Eski Teşvikiye ve Gülhane Hastaneleri Restorasyonu hızla devam ediyor. 

Seferli ve Fatih Köşkü’nün çatılarında devam eden restorasyonları gözlemledik. Her bölümün restorasyon ekibi ayrı çalışıyor. Arkeolog, sanat tarihçisi, statikçi, Jeolog gibi çok farklı disiplinlerde bilim insanları yer alıyor. Restorasyon sırasında ortaya çıkan molozların başında da müzeden bir uzman denetim yapıyor. Yetkililere göre tek bir taş bile denetimsiz atılmıyor.

GEZİLECEK YERLER ARTIYOR

Topkapı Sarayı Müze Başkanı Mustafa Küçükaşçı çalışmalar şu sözlerle anlattı: ‘‘Saraya gelen herkesin memnun olması için çalışıyoruz. Ziyaretçiler daha çok yer görmek istiyor. Bu yüzden acele ediyoruz bazı noktalarda. Ancak özel ilgi göstermeliyiz. O yüzden bilimsel çalışmalar yapıyoruz. Süre bu yüzden uzuyor. Tarihi binaları korumak zorundayız. Entelektüel bir akıl gerekiyor. Bu nedenle dikkatli ve sabırlı davranıyoruz. Sarayın içinde kullandığımız depoları çıkarıp yeni depolama alanları oluşturmaya çalışıyoruz. Haremde depo olarak kullanılan alanları yüzde 80 azalttık. Buralar kapalıydı. Çalışmalar tamamlanınca harem daha çok gezilebilecek. ‘‘

İl Kültür Müdürü Coşkun Yılmaz, Bakan Numan Kurtulmuş’un, Saray’a özel ilgisi olduğunu söylüyor:

‘‘Saray yapıldığı zamandan beri çeşitli onarımlar gördü ama inşaasından sonra en kapsamlı restorasyon ve ihya çalışmalarına sahne oluyor. Tam 27 ayrı bölümde restorasyon çalışmaları sürüyor. 300 milyon liralık bir bütçe ayrıldı. Sayın Bakan Kurtulmuş’un ‘Bakanlığın imkânlarını seferber edin’ talimatı var. Pansuman tedavisi değil. Eskiden üstüne badana ya da sıva yapılıp çatlaklar kapatılırmış. Saray zaman içinde uğradığı yıpranmışlık gizlenmiş. Biz bunları saraydan temizleyince ciddi sorunlar çıktığını gördük. 350 bin metrekare alan onarıma tabi tutuldu. En önemli merkez harem oluşuyor. Haremin 15 ayrı bölümünde restorasyon devam ediyor. Çalışmalar bittiğinde sergi alanı 3-4 kat büyüyecek. Saray 16-17 yüzyıldaki hüviyetine kavuşmuş olacak.’’

HAREMDEKİ GİZLİ GEÇİT

Padişahın eğlencelerini düzenlediği haremin en önemli bölümlerinden hünkâr sofasında gizli bir kapı yer alıyor. Olağanüstü Hallerde padişahın üst katlara çıkmasını sağlayan gizli kapı balkonun tam altında yer alıyor. Duvarda 3 aksesuar ayna bulunuyor. Ortadaki ayna aslında üst kata açılan gizli bir kapı. Ancak kapalıyken bunu fark etmek mümkün değil. Kapıdan dar bir merdivenle balkon bölümüne çıkılıyor. Kapının balkona çıkış olarak düşünüldüğü ancak mimari estetiği bozmamak için gizli yapıldığı da söyleniyor.

3. Selim tahtı, eski müze müdürü Yusuf Benli tarafından 2011 yılında lojmana taşınırken görüntülenmişti.

3. SELİM’İN TAHTI YERİNE KONDU

Haremin selamlık bölümünün merkezini hünkâr sofrası oluşturuyor. 1585’ten sonra Mimarbaşı Davud Ağa’nın yaptığı sofa, padişahların tören ve kabul salonu olarak kullanılmış. Hanedanın toplandığı eğlenceler burada yapılır, padişahlar bayram tebriklerini burada kabul ederlerdi.

Sarayın en büyük kubbeli mekânı olan sofada padişahın tahtı ve yan tarafta kadınların oturduğu bir galeri var. Buradaki restorasyon tamamlandı. Eski müze müdürü Yusuf Benli tarafından 2011 yılında lojmana taşınırken görüntülenen 3. Selim tahtı da restore edilerek hünkâr sofasındaki yerine konmuş. Müze müdürü Yusuf Benli daha sonra soruşturma ile görevinden alınmıştı.

Devam eden restorasyon sırasında ortaya çıkan molozların başında da müzeden bir uzman denetim yapıyor.